Çocuklarda boy uzaması ve büyüme-gelişme süreci ebeveynlerin en çok dikkat ettiği noktaların başında geliyor. Bazen aileler “Çocuğum yaşıtlarına göre kısa ama birden boy atacak” diye düşünebiliyor ancak durum her zaman umulduğu şekilde ilerlemiyor. Çocukların büyüme ve gelişme oranlarında; beslenme, hormonal nedenler, diyabet ve astım gibi rahatsızlıklar ile çevresel faktörler önemli rol oynuyor. Boyları cinsiyet ve yaş popülasyon ortalamasının altında kalan çocukların boy kısalığı konusunda erken teşhis ve tedavisi büyük önem taşıyor. Boy kısalığının nedenlerine göre kişiye özel uygulanan tedaviler sayesinde çocuklar normal boy potansiyeline ulaşabiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bölümü’nden Uz. Dr. Jamala Mammadova, boy kısalığı hakkında bilinmesi gerekenler hakkında bilgi verdi ve ebeveynlere önemli önerilerde bulundu.
Okul çağı çocuklarında yılda 5–6 cm uzama önemlidir
Boy kısalığı, bir çocuğun boyunun yaş ve cinsiyetine uygun standart büyüme eğrilerinin altında olması durumudur. Çocuk endokrinoloji uzmanları, büyüme eğrilerini kullanarak çocuğun boyunu değerlendirir. Bu eğriler, sağlıklı çocuk popülasyonuna göre hazırlanmış standartları temsil eder. Çocuklarda her yaşa göre beklenen yıllık büyüme hızı farklıdır: İlk bir yılda yaklaşık 20–25 cm, ikinci yılda 10–12 cm, okul öncesi dönemde 6–8 cm, okul çağında 5–6 cm, ergenlik döneminde ise 8–12 cm civarındadır. Eğer bir çocuğun boyu, yaşıtlarının %3’lük diliminin altındaysa veya büyüme hızı kendi yaşına göre beklenenden düşükse, bu durum boy kısalığı olarak değerlendirilir
Boy kısalığını anlamak için şu işaretlere dikkat!
Ebeveynler, çocuklarının boyunu düzenli olarak ölçtürmeli, bir çocuk doktoru veya endokrinoloji uzmanıyla büyüme takibi yapmalıdır. Erken teşhis, altta yatan nedenlerin belirlenmesi ve uygun tedavinin başlatılması için hayati önem taşır.
- Yaşıtlara göre kısa boy: Çocuğun boyunun, aynı yaş ve cinsiyetteki çocuklara kıyasla belirgin şekilde kısa olması
- Yavaş büyüme hızı: Çocuğun boy artışının, düzenli ölçümlerde beklenenden az olması
- Fiziksel orantısızlık: Kol, bacak veya gövde arasındaki orantısızlıklar, altta yatan bir sağlık sorununa işaret edebilir
- Gelişimsel işaretler: Ergenlikte gecikme, diş çıkmasında veya motor becerilerde gerilik gibi belirtiler boy kısalığını da işaret edebilir
Boy kısalığının nedeninin belirlenmeli
Boy kısalığının birden fazla sebebi olabilir ve her biri farklı bir yaklaşım gerektirir.
Başlıca nedenler şunlardır:
- Ailevi kısa boy: Ebeveynlerin boyu kısa ise çocuk da genetik olarak kısa boylu olabilir. Bu, genellikle sağlıklı bir durumdur.
- Hormonal sorunlar: Büyüme hormonu eksikliği, tiroid bezi yetersizliği veya kortizol fazlalığı büyüme geriliğine yol açabilir.
- Kronik sağlık sorunları: Astım, çölyak hastalığı, diyabet veya böbrek yetmezliği gibi durumlar büyümeyi etkileyebilir.
- Beslenme eksiklikleri: Yetersiz kalori, protein, vitamin (özellikle D vitamini) veya mineral (çinko, demir) alımı büyüme hızını yavaşlatabilir.
- Genetik veya iskelet bozuklukları: Akondroplazi veya Turner sendromu gibi durumlar boy kısalığına neden olabilir.
- İdiopatik kısa boy: Bazen altta yatan bir neden bulunamaz ve çocuk genetik potansiyeline uygun olarak kısa boylu kalır.
Boy kısalığı tespit edilen çocuk uzayabilir
Boy kısalığı olan çocuğunun boyunun uzaması durumu boy kısalığının nedenine bağlıdır. Erken teşhis ve uygun tedaviyle birçok çocuk genetik potansiyeline uygun boya ulaşabilir. Tedavi, altta yatan nedene göre şekillenir ve çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından bireyselleştirilir. Tedavi sürecinde düzenli takip şarttır. Çocuğun büyüme hızı, hormon düzeyleri ve genel sağlık durumu izlenerek tedavi planı güncellenir. En yaygın tedavi yöntemleri arasında büyüme hormonu ve tiroid tedavisi, beslenmenin düzenlenmesi ve kronik hastalıkların kontrolü yer alır. Nadir durumlarda, iskelet bozuklukları için ortopedik veya cerrahi tedaviler gerekebilir.
Çocuklarının sağlıklı büyümesi için;
- Çocuğun boyu ve kilosu düzenli ölçülmeli, büyüme eğrileri bir doktor tarafından değerlendirilmelidir.
- Dengeli beslenme, yeterli uyku ve düzenli fiziksel aktivite büyüme için vazgeçilmezdir.
- Büyüme hormonu, özellikle derin uyku sırasında salgılanır. Çocukların yaşına uygun uyku saatlerine uyulmalıdır.
- Erken veya geç ergenlik, büyüme potansiyelini etkileyebilir. Bu durumda bir uzmana başvurulmalıdır.
- Kısa boy, çocuğun özgüvenini etkileyebilir. Aileler, çocuklarını cesaretlendirmeli ve gerektiğinde psikolojik destek almalıdır.
Boy uzamasında beslenmenin önemi büyük
Beslenme, büyüme ve gelişme için temel bir yapı taşıdır. Yetersiz beslenme, özellikle protein, kalsiyum, D vitamini, çinko ve demir eksiklikleri, büyüme geriliğine yol açabilir. Ancak dengeli ve çeşitli bir diyetle bu risk azaltılabilir. Ancak beslenme, boy kısalığını önlemede tek başına yeterli olmayabilir. Eğer boy kısalığı hormonal, genetik veya kronik bir hastalıktan kaynaklanıyorsa, sadece beslenmeyle sorun çözülemez. Bu nedenle, boy kısalığı şüphesinde bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır.
Çocukların diyetinde dikkat edilmesi gerekenler
- Protein kaynakları: Tavuk, balık, yumurta, süt ürünleri ve baklagiller büyüme için kritik öneme sahiptir.
- Kalsiyum ve D vitamini: Süt, yoğurt, peynir ve yeşil yapraklı sebzeler kemik sağlığını destekler. D vitamini için güneş ışığına maruz kalmak veya takviye almak gerekebilir.
- Çinko ve demir: Kırmızı et, tam tahıllar ve kuruyemişler bu mineraller açısından zengindir.
- Dengeli kalori: Çocuğun yaşına ve aktivite düzeyine uygun kalori alımı sağlanmalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
